Nauseas e vómitos. Recomendacións e receitas.

Os citostáticos son os fármacos que se utilizan durante a quimioterapia. O seu efecto citotóxico afecta a todas as células de división rápida sen distinguir se son benignas ou malignas. Existe a posibilidade de que vostede nalgún momento, debido aos tratamentos que lle estamos administrando, sufra alteracións nas mucosas orais e dixestivas, teña menos apetito, molestias gastrointestinales, nauseas, vómitos, diarrea e estrinximento. Neste apartado citamos algunhas pautas que en caso necesario esperamos resúltenlle de gran axuda.

Náuseas e Vómitos

As náuseas e os vómitos, xunto coa perda do cabelo son os efectos secundarios que máis preocupan aos pacientes. Algúns medicamentos que forman parte da quimioterapia estimulan o centro do vomito situado na base do cerebro desencadeando así o reflexo nauseoso e os vómitos. Outras veces os vómitos prodúcense por algúns estímulos, cheiros, sabores, mareos. A ansiedade, o medo ao descoñecido, tamén poden favorecer a aparición destes síntomas durante o tratamento.

Náuseas: é unha sensación moi desagradable que se manifesta na parte posterior da garganta e que se pode presentar a intervalos sen necesidade de desembocar en vómitos.

Vómitos: é a expulsión máis ou menos violenta do contido gástrico ou da parte superior do intestino delgado a través da boca.

Tipos de náuseas e vómitos:

Náuseas anticipatorias: maniféstanse antes de cada sesión ou durante a quimioterapia. Xeralmente desenvólvense despois de que unha persoa tivo náuseas e vómitos durante unha terapia anterior. As investigacións revelan que existen diversos desencadenamentos que poderían ser os causantes da náusea anticipatoria, por exemplo a presenza da bandexa que contén os medicamentos, a cor do citostático, os cheiros propios dunha sala de tratamentos ou dun hospital etc. Estes síntomas en ocasións continúan unha vez recuperado o paciente, no momento en que regresa ao hospital. Algunhas persoas mesmo vomitan na casa antes de acudir ao hospital de día. A isto coñéceselle como “reflexo condicionado” (unha resposta a un estimulo ocorrido anteriormente).

Náuseas agudas: aparecen pouco despois ou dentro das 24 horas de iniciarse a quimioterapia. A súa frecuencia e gravidade dependen do tipo de medicación e da dose que se administrou. Os pacientes melloran nos días en que non se pon tratamento.

Náuseas atrasadas ou tardías: preséntanse despois de 24 horas da aplicación da quimioterapia e prolónganse até días despois de terminada a sesión. É probable que se un enfermo sofre un episodio de nauseas agudas, presente máis tarde un proceso de nauseas atrasadas ou tardías.

As nauseas e os vómitos producidos pola quimioterapia poden mellorar ou desaparecer con cambios na dieta e coa administración de tratamentos antieméticos, (tratamentos para reducir as nauseas e vómitos).

Tratamentos farmacolóxicos nas Nauseas e os Vómitos (Tratamentos antieméticos)

Antes da administración do citostático adminístraselle nunha bolsiña de soro pequena de 100ml, coñecido na xerga hospitalaria co nome de “pitufo”, unha medicación antiemética que pode constar dun ou varios fármacos entre os que se atopan:

  • Antagonistas da serotonina: os sentones.
  • Antagonistas do receptor da neurokinina: Aprepitant + Corticoides
    Corticoides: dexametasona.
  • Metoclopramida: primperán.

En función do tipo de quimioterapia pautada, poranse uns ou outros; ademais se o citostático administrado atópase entre os máis emetógenos, vostede levará ao seu domicilio tratamento oral para reducir os vómitos.

Consellos dietéticos para o tratamento das Nauseas e os Vómitos

  • Recoméndase comezar o día tomando alimentos secos como galletas ou torradas. Algunhas persoas toleran mellor os alimentos salgados que os doces, se isto sucede pódese empezar o día tomando un pequeno bocadillo de xamón cocido de pavo ou do país.
  • Evite alimentos con alto contido en graxas, así como lácteos enteiros ou zumes e produtos acedos.
  • Non tome líquidos durante a comida, é preferible beber unha hora antes ou despois da inxesta de alimentos sólidos.
  • Non mesture na mesma comida pratos quentes e fríos, adóitanse tolerar mellor os alimentos e as bebidas frías que quentes.
  • Coma amodo, mastique ben os alimentos.
  • Fraccione os alimentos en pequenas doses repartidos en varias veces ao día.
  • As infusións de manzanilla, melisa, herba luisa, menta, xengibre, pódenlle axudar a sentirse mellor.
  • Tome pequenos sorbos de refrescos de cola poden axudar a acougar as molestias dixestivas.
  • Non se deite inmediatamente despois da inxesta de alimentos, nin use pezas de roupa que poidan oprimirlle o abdome.
  • Repouse coa cabeza incorporada, 30, 40 graos.
  • Se os vómitos se prodúcen durante o tratamento, evite comer antes de acudir á sesión de quimioterapia.
  • Realice enxugues bucais con auga fría con limón ou macela para eliminar sabores desagradables.
  • Repouse e faga exercicios de relaxación, despois das comidas.
  • Airee a casa. O aire fresco contén máis osixeno e permite a saída de cheiros que poden resultar molestos.
  • Camiñe ao aire libre 15 minutos ou media hora ao día se o seu estado llo permite.
  • Non se esqueza de tomar a medicación antiemética prescrita.

Receitas de cociña aconselladas en persoas con nauseas e vómitos

No apartado anterior xa nomeamos algúns alimentos que poden beneficiarlle no caso de que vostede teña nauseas e vómitos. A parte de que algúns enfermos toleran mellor os alimentos sólidos que os líquidos, os alimentos fríos que os quentes.

A continuación facilitámoslle algunhas receitas de cociña que poden servirlle de alivio neste momento tan delicado para vostede. Non esqueza que ademais dos consellos dietéticos debe realizar algunha actividade gratificante que lle distraia, como escoitar música, pasear ao aire libre polo campo ou á beira do mar, relacionarse cos amigos etc.

Puré de pataca

Ingredientes:

  • 1 quilo de patacas
  • 125 g. de manteiga salgada
  • 100 ml de leite
  • 2 dentes de allo, sal e pementa

Elaboración:

  1. Pele as patacas e córteas en anacos de tamaño mediano.
  2. Poña a cocer as patacas con 2 dentes de allo picados e sal durante 20 minutos ou ata que estean tenras.
  3. Retire a auga e o allo, coloque as patacas nun recipiente. Agregue a manteiga e o leite e páseas polo pasapurés ou píseas cun tenedor.
  4. Espolvoree con pementa.

Ensalada de fiuncho e pomelo

Ingredientes para 4 racións:

  • 4 pomelos
  • 3 corazóns de fiuncho
  • 6 culleradas de aceite de oliva
  • zume de medio limón
  • o zume dos pomelos, sal e pementa

Preparación:

  1. Pele os 4 pomelos, tendo coidado de gardar o zume. Corte os pomelos en cuartos.
  2. Lave e corte en láminas os corazóns do fiuncho. Garde as folliñas para a decoración.
  3. Estenda nunha fonte alternando os cuartos de pomelo coas láminas de fiuncho.
  4. Prepare a salsa con 6 culleradas de aceite de oliva, o zume de 1/2 limón e o zume recolleito ao cortar os pomelos. Anada sae e pementa branca.
  5. Bote por encima a salsa e deixe marinar durante 3 horas na neveira.
    Antes de servir decore coas folliñas de fiuncho.

Ensalada de berros

do libro “Receitas de cociña e de autoaxuda para o enfermo oncolóxico” (non se indican cantidades, xa que dependen do número de comensais ou do apetito de cada persoa)

Ingredientes:

  • berros
  • leituga
  • mazá
  • queixo fresco
  • noces
  • xenxibre
  • unhas follas de menta
  • sal ,un chorro de aceite de oliva virxe extra (AOVE)
  • iogur

Preparación:

  1. Disolva o aceite co sal, o iogur e as follas de menta.
  2. Corte en taquiños a mazá, o queixo fresco e as noces, corte en xuliana a leituga.
  3. Poña nunha fonte a leituga, os berros, a mazá e o queixo, verta encima a salsa de iogur co aceite e o sal.
  4. Espolvoree cun pouco de xenxibre raiado, as noces picadas e unhas folliñas de menta.

Receita Sopa de fiuncho e pomelo:

Ingredientes para 1 ración:

  • 100 g de fiuncho (cru)
  • 1 pomelo vermello

Preparación

  1. Lave e pique e o fiuncho e póñao no vaso da batidora.
  2. Bote o zume do pomelo e bata todo durante 30 segundos aproximadamente, a baixa potencia.
  3. Probe e incorpore un pouco de sal se é necesario.

Variantes: todas as froitas e verduras que conteñan auga.

Unha mestura de melón, tomate, pepino e unhas gotitas de vinagre balsámico é unha bebida excelente na primavera e verán.

Sopa de arroz con mexillóns á cúrcuma

Ingredientes:

  • 1 Kg de mexillóns
  • 2 limóns
  • 300 g de arroz
  • 1 feixe de acelgas
  • 1 culleradiña de cúrcuma
  • 1 cebolleta, 1 tomate maduro, aceite de oliva virxe e sal

Preparación:

  1. Limpe os mexillóns, póñaos nunha cazola co zume dos limóns, tape e cociñe a lume moi lento, ata que se abran. Logo apárteos do lume.
  2. Mentres lave e trocee as acelgas, raie a cebola e o tomate.
  3. Nunha cazola fonda, doure a cebola raiada e o tomate cun chorro de aceite de oliva virxe, mova durante uns minutos e engada as acelgas, remova uns minutos máis e engada o caldo que soltaron os mexillóns. Deixe que comece a ferver. Se é pouco caldo, engada auga ou caldo de peixe.

En canto ferva, engada o arroz e a cúrcuma, deixe cocer a lume suave 12-14 minutos. Se queda seco, engada auga quente (ou caldo de peixe). Rectifique de sal (coidado, os mexillóns achegan a súa).

Linguado ou pescada con champiñóns e xenxibre

Ingredientes:

  • un filete de linguado ou de pescada
  • champiñóns laminados
  • xenxibre raiado
  • duas culleradas de aceite de oliva virxe
  • unha culleradiña de xerez

Preparación:

  1. Refogue nunha cazola os champiñóns co aceite.
  2. Engada o peixe e o xenxibre.
  3. Regue co xerez e deixe uns minutos a lume forte, logo rebaixe a intensidade e tape a cazola.
  4. Coza durante 8-10 minutos.

Arroz ao forno con sabor a verduras

Ingredientes para 4 racións:

  • 400g de arroz
  • 300g de patacas
  • 2 tomates
  • 5 culleradas de aceite de oliva
  • 2 dentes de allo
  • herbas aromáticas ao gusto, sal

Para o caldo de verduras:

  • 1 folla de apio
  • un allo porro (a parte branca)
  • un anaco de cabaza ou calabacín
  • 1 cenoria, 1 cebola, unha poliña de perexil

Preparación:

  1. Poña a cocer con auga e sal durante 30-35 minutos todos os ingredientes para facer o caldo.
  2. Nunha cazola bote os allos picados e fría durante dous minutos, engada os tomates picados, pelados e sen sementes, sofría durante 5 minutos
  3. Engada as patacas cortadas en láminas un pouco grosas, rectifique de sal e por encima bote o arroz.
  4. Incorpore o dobre (ou un pouco máis) de caldo de verduras, e introduza a cazola no forno previamente quente a 180º durante 15 minutos.
  5. Sirva na mesma cazola e espolvoree por encima en cada prato coas herbas aromáticas.

Nota: Pódense pasar as verduras pola batidora cunha pouco da auga da cocción e leite, un chorriño de aceite de oliva virxe, 4 queixiños en porcións, un chisco de noz moscada, sal e pementa e teremos un primeiro prato delicioso.

Pito en papillote ao Forno

Ingredientes para 4 racións:

  • Un pito
  • 150 g. de cogomelos ou champiñóns
  • 2 cebolas
  • 3 dentes de allo
  • perexil, romeu, tomiño, salvia, manxerona, pementa, sal, aceite de oliva virxe, olivas verdes e negras
  • Viño branco.

Preparación:

  1. Quente o forno a 200º.
  2. Cubra con papel de aluminio unha bandexa de forno e pincélea cun pouco de aceite.
  3. Colla o pito e bótelle sal, pementa e todas as especies.
  4. Poña o pito na bandexa, e incorpore as olivas, o perexil, as cebolas partidas pola metade, os dentes de allo enteiros, os cogomelos e ao final regue cun pouco de aceite e viño branco
  5. Cubra o pito con outro anaco de papel de aluminio e peche polos bordos.
  6. Fornee durante 30 minutos a 200º. Despois baixe a temperatura a 180º e siga cociñando durante outros 30-40 minutos aproximadamente.

Ensalada murciana

Ingredientes:

  • 1 lata de tomate natural enteiro de 1 kg ó 3 tomates escaldados (sen pel)
  • 4 ovos
  • 1 lata de atún en aceite de oliva
  • olivas negras
  • 1 chorro de aceite
  • 1 chorriño de vinagre de mazá
  • sal e pementa

Elaboración:

  1. Poña a cocer os ovos e déixeos arrefriar, corte tipo dado.
  2. Desta mesma forma corte os tomates.
  3. Incorpore o atún e as olivas.
  4. Bote sal e pementa ao gusto e aderece con aceite e vinagre. Sirva frío.

Mazás asadas

Ingredientes:

  • Mazás: 4 (golden ou reineta mellor)
  • un belisco de noz moscada
  • 1 culerada de canela
  • azucre ao gusto
  • mollo de limón
  • un chorriño de viño doce e media cunca de auga

Preparación:

  1. Lave ben as mazás.
  2. Cun vaciador, quítaselles o corazón procurando deixalas enteiras e sen pebidas.
  3. Énchense os ocos co azucre, a canela en po e a noz moscada.
  4. Poña as mazás nunha fonte para o forno e regue coidadosamente coa auga e o mollo de limón.
  5. Introduza no forno e deixe cocer durante 15 -20 minutos aprox. (dependendo do tamaño das mazás) a 180º.

Están cando a pel empece a quedar un pouco engurrada e, ao picalas, estean tenras pero enteiras

Sirva en pratos individuais regue cun pouquiño de viño doce e canela en po ao gusto. Se se desexan decorar aínda máis, pódense acompañar dun trociño de poliña de canela

Natillas caseiras

Ingredientes 4 racións:

  • 200 gramos azucre
  • 1 litro de leite
  • 3 ovos
  • 40 gramos de maicena
  • ½ cortiza de limón
  • 1 poliña de canela en rama
  • 4 culleradiñas de canela en po

Preparación:

  1. Poña a cocer o leite coa metade do azucre a casca de limón e a canela en rama. A outra metade do azucre mesturámola coas xemas do ovo, e a maicena.
  2. Cando comece a ferver o leite deixe que ferva suavemente durante 1 minuto e remova constantemente para que o azucre non se pegue á cazola e posteriormente retire do lume.
  3. A continuación retire do leite a rama de canela e a casca de limón e engada a mestura das xemas de ovo, azucre e maicena ao leite tépedo, remova o conxunto e mesture ben.
  4. Poña a ferver a cazola removendo para que non se pegue e deixe que espese no lume.

Se fose necesario pase pola batidora para que a mestura quede ben homoxénea. Verta en concas individuais e tape con filme.

Espolvoreé con canela ao momento de servir

Arroz con leite ao estilo asturiano

Ingredientes para 6 racións:

  • 1/4 de quilo de arroz
  • 2 litros de leite enteiro
  • 1 cuarto Quilo de azucre
  • 1 poliña de canela
  • limón, manteiga, canela en po e sal

Preparación:

  1. Nunha cazola ampla, bótase o leite, o arroz, canela en rama, cascas de limón e unha culeradiña de sal.
  2. Deixe cocer a lume lento removéndoo con culler de madeira con moita frecuencia durante unhas dúas horas, engadindo ao final, cando xa está cocido, o azucre a culleradas sen deixar de revolver.

Se gusta moi doce, pódese pór algo máis de azucre do sinalado.

Se se fai o arroz con leite enteiro non necesita a manteiga, ou soamente un trociño; en caso contrario, engádenselle uns cincuenta gramos de manteiga ao tempo de retiralo do lume.

No seu punto pásase a unha fonte, espolvorease con azucre e canela en po.

Opcional: pódese queimar a superficie cun ferro coma se fose crema catalá.

 

Para un adecuado control de síntomas recoméndase utilizar unha dieta progresiva. Se os vómitos son incoercibles (non cesan) mantéñase a dieta absoluta durante dúas horas e logo introduza alimentos líquidos ou brandos segundo tolerancia. Se a pesar destes coidados os vómitos non cesan acuda ao seu médico poida que sexa necesario algún fármaco e hidratación por vía intravenosa.

Algunhas persoas poida que non teñan nauseas ou vómitos, con todo poden queixarse de molestias gástricas ou intestinais, non se alarme, esta é unha molestia común a case todos os citostáticos; se este é o seu caso pode incluír os consellos dietéticos citados anteriormente. Ademais evite a inxesta de verduras crúas como leituga, cenoria, cebola, pementos etc. Toléranse mellor as verduras cocidas ou ao vapor; limite o consumo das máis flatulentas como coles, rábanos etc. Se as molestias son moi intensas fale co seu médico, pode necesitar algún tipo de medicación para reducir os síntomas.